De Werksterbij
Het schema hiernaast geeft een mooi overzicht van de fases in het leven van de werksterbij, van gelegd eitje tot overlijden.
Dag 1-3 In een schoon gepoetste cel legt de koningin op de cel bodem een bevrucht eitje van ongeveer 1,5mm groot.
Op dag 1 staat het eitje recht, dag 2 staat het eitje schuin, dag 3 ligt het eitje plat op de bodem.
Dag 4 ontstaat er uit het eitje een larfje welke zich tot dag 9 als zodanig verder ontwikkelt.
Dag 9-15 is er sprake van een pop en zij komt op dag 21 uit de cel. Bij een Koningin duurt deze fase tot dag 16 en bij een dar tot dag 24.
Het werkzame leven van een werksterbij begint met a. het schoonmaken van cellen, b. voeden van larven, c. overpakken en in de cellen plaatsen van de nectar, en d. bouwen van cellen.
e. Voor het eerst gaat ze naar buiten waarna ze de taak krijgt om
de woning te verdedigen.
f. de laatste fase van haar leven houdt ze zich bezig met halen van nectar, water, propolis en stuifmeel.
g. de bij is na een leven van ongeveer 6 weken versleten en overlijdt.
Werksterbijen zijn meisjes met een missie om een klus te klaren en de hele dag door te werken, elke dag van hun leven.
Als je ze zo ziet zweven van bloem naar bloem lijken het sierlijke wezens die onbekommerd door het leven gaan. Schijn bedriegt en niets is minder waar. Deze bijen houden een bijenkorf functionerend en helpen de hele wereld door hun bestuivings aktiviteiten. Zonder deze meisjes zou de wereld er heel anders uitzien.
De werkbij is precies dat, een bij die werkt. Afhankelijk van haar leeftijd heeft ze veel verschillende rollen in de korf en daarbuiten. In het schema hierboven zie je een beknopte samenvatting. Hieronder ga ik er wat dieper op in.
Als ze jong is, is ze een zorgbij met als taak verzorgen en voeden van bijenlarven. Ze neemt de taak op zich om de binnenkomende nectar te verwerken, de koningin te voeren, de honing te maken en de gevulde cellen af te sluiten.
De oudere werksterbij zal de korf verlaten om de nodige middelen te verzamelen waardoor de kolonie overleeft. Denk aan nectar, propolis en water. Ze heeft een gevaarlijke en vermoeiende baan, en werkt van zonsopgang tot zonsondergang.
De werksterbij is de kleinste van de honingbijen. Ze is een compacte versie van de koningin en de dar. Zoals alle bijen heeft ze een kop, borststuk en achterlijf. Het meest productieve deel van haar lichaam is de hypofarynxklier, die ze gebruikt om de larven, koningin en darren te voeden. Zonder deze klier (in haar hoofd) zou de hele korf in de problemen komen.
Een ander essentieel onderdeel van haar lichaam is de proboscis, de lange tong die ze gebruikt om nectar uit bloemen te zuigen.
Misschien wel het belangrijkste verschil in de anatomie van een werksterbij en de koningin is dat ze geen eieren kan bevruchten. Een werksterbij kan echter wel onbevruchte eieren leggen die darren produceren. Werksters die eieren leggen is geen goed teken omdat het aangeeft dat de koningin haar werk niet goed doet of mogelijk niet eens nmeer aanwezig is.
De werksterbij begint als een bevrucht ei, gelegd door de koningin. Ze blijft ongeveer 3 dagen als ei in haar cel, daarna begint de overgang naar een larve. Zorgbijen (jonge werksters) zullen de larve gedurende drie dagen voeden met koninginnengelei, daarna met honing en stuifmeel (ook wel bijenbrood genoemd) gedurende de rest van hun tijd als larve.
Vervolgens wordt op dag 9 de cel gesloten en gaat ze over in een pop. Ten slotte zal rond dag 21 een volwassen werksterbij verschijnen, die ongeveer 15 millimeter lang is en ongeveer 100 milligram weegt.
De werksterbij heeft verschillende taken nadat ze uit haar cel komt.
Schoonmaak-/poetsbij (dagen 1-16)
De taak van deze werksterbij is om alle bijen die zijn gestorven in de korf of larven die niet zijn gegroeid, uit de korf te verwijderen. Ze zullen ze ver weg van de korf brengen, om de kans op ziekte in de korf te verkleinen.Ze houdt zich ook bezig met het poetsen van vrijgekomen cellen zodat het bedje weer gespreid is voor een volgend eitje.
Darren voeden (dagen 4-12)
Wanneer darren baby's zijn, kunnen ze zichzelf niet voeden. Het is dan dat ze een werkbij nodig hebben om ze te voeden. Naarmate de darren echter ouder worden, kunnen ze zichzelf voeden en gaan ze rechtstreeks naar de honingvoorraad om gevoed te blijven.
Hofhouding van de Koningin (dagen 7-12)
De hofhouding van de koningin heeft een zeer belangrijke taak. Ze zorgt voor de koningin door haar te voeren en te verzorgen. Maar even belangrijk is hun rol bij het verspreiden van feromonen van de koningin. Ze verspreidden de feromonen door de hele korf, een signaal voor de rest van de bijen dat de korf nog steeds een gezonde actieve koningin heeft.
Stuifmeel aanstampen (dagen 12-18)
Wanneer foeragerende bijen stuifmeel terugbrengen naar de korf, moet het in een cel worden opgeslagen. Deze werksterbij neemt het stuifmeel over en plaatst het onderin in de cel. Het stuifmeel wordt dan gemengd met een beetje honing om bederf te voorkomen. Het stuifmeel wordt uiteindelijk gebruikt om het broed te voeden.
Honingcellen sluiten (dagen 12-35)
Nu heeft ze de taak honing over te nemen, in de cel te plaatsen, te drogen tot het juiste vochtgehalte en vervolgens af te sluiten. De werkster heeft wasklieren in haar buik die wasvellen produceren die worden gebruikt om de honing af te dekken.
Honingraat bouwen (dagen 12-35)
De honingbij kan haar eigen was produceren, maar ze krijgt ook was aangereikt van andere werksterbijen. Dit gebruikt ze om mooie zeskantige honingraatcellen te bouwen of te repareren.
Wapperen (dagen 12-18)
Deze werksterbij wappert met haar vleugels en gebruiken verdampt water om de korf koel te houden. Kortom, ze is de airconditioning voor de korf.
Waterdraagster
De waterdraagster gaat hand in hand met de wapperende bij. Het is haar taak om water naar de wapperende bijen te brengen om de korf af te koelen. Ze verzamelt water uit een nabijgelegen waterbron en verspreidt het langs de ruggen van de wapperende bijen. Hierdoor kunnen ze de kast uitwaaieren en koelen.
Bewaakster (dagen 18-21)
De bewakingsbij zweeft bij de ingang van de korf om deze te beschermen tegen ongewenste bezoekers. Het aantal waakbijen is afhankelijk van het seizoen en hoeveel verkeer de korf op dat moment heeft.
Foerageren (dagen 22-42)
De foeragerende bij verzamelt voedsel voor de korf. Ze zal binnen een straal van 7 kilometer reizen om stuifmeel, nectar en propolis voor de korf te verzamelen.
Rol in Wintercluster
Tijdens de winter heeft de werksterbij maar één taak, namelijk de koningin beschermen en warm houden. Werksters verzamelen zich rond de koningin en trillen met hun vleugelspieren om warmte te creëren. Dit produceert een aanzienlijke warmte in de korf.
Om ervoor te zorgen dat de werksters aan de rand van het tros het niet te koud krijgen, rouleren ze continu van buiten naar binnen. De temperaturen variëren van ongeveer 7oC aan de buitenkant van het cluster tot 38oC aan de binnenkant, als er sprake is van broed. Werksters in de tros blijven de hele winter in deze rol.
Rol bij zwermen
Wanneer een bijenkorf uitzwermt, vertrekt de oudere koningin met ongeveer de helft van de werkbijen in de oorspronkelijke bijenkorf, als een manier om overbevolking tegen te gaan. Dit is in feite een voortplantingsproces, op kolonieniveau.
De zwerm zal reizen en een tussenstop maken op een struik, boom, autospiegel, etc. Soms duurt zo'n tussenstop een paar uur, soms een paar dagen, afhankelijk van het weer en andere factoren.
Verkenningsbijen zullen de stopplaats verlaten om een plekje te zoeken voor hun nieuwe thuis. Zodra er een is gevonden, komen ze terug om hun 'verkenningsdans' uit te voeren, zodat de andere verkenningsbijen de locatie kunnen bekijken. Als ze de nieuwe locatie geschikt achten, zal de zwerm daar permanent naartoe verhuizen en hun nieuwe nest bouwen.
De steek van de werksterbij en gevolgen voor haar
Zoals alle imkers, en veel niet-imkers, kunnen beamen, heeft een werksterbij een angel. Ze gebruikt dit om haar bijenkorf te verdedigen tegen elke indringer. Ze mikt vaak op het gezicht van de indringer, omdat ze de gebieden met de meeste koolstofdioxide kan voelen.
Als ze zoiets hards als de menselijke huid prikt, wordt bij het terugtrekken haar angel afgescheurd en in het slachtoffer achtergelaten. De werkster wordt over het algemeen gedood omdat ze hierbij haar organen eruit rukt.
Levensverwachting
Een zomerwerksterbij kan de leeftijd van 6 weken bereiken. Deze bij werkt dag en nacht, ze slijt snel waardoor haar levensduur kort is.
Een winterwerksterbij heeft echter een heel ander leven. Ze hoeft feitelijk alleen de korf en de koningin warm te houden. Vanwege weinig tot geen broed valt er niks te zorgen en vaak is het te koud (lager dan 10oC) om naar buiten te gaan. Hun levensverwachting is 6-8 maanden.